Vấn đề nêu gương, gương mẫu của cán bộ, đảng viên luôn được Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm; là một trong những biện pháp quan trọng trong phương thức lãnh đạo của Đảng. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng tiếp tục nhấn mạnh vấn đề “tự giác nêu gương” của cán bộ, đảng viên.
Ý nghĩa và tầm quan trọng của việc nêu gương, gương mẫu của cán bộ, đảng viên
Trong 91 năm lãnh đạo cách mạng Việt Nam, “nêu gương” luôn được Đảng ta xác định là một trong những phương thức lãnh đạo quan trọng. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng tiếp tục nhấn mạnh vấn đề xây dựng Đảng về đạo đức, trong đó cán bộ, đảng viên phải “tự giác nêu gương” là luận điểm nổi bật. Những thành tựu vĩ đại, to lớn, có ý nghĩa lịch sử của cách mạng Việt Nam từ khi có Đảng lãnh đạo tới nay đã khẳng định một trong những phương thức lãnh đạo đúng đắn của Đảng là vấn đề “tự giác nêu gương” của cán bộ, đảng viên.
Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ nhấn mạnh: “… Mỗi cán bộ phải làm gương mẫu”1 mà còn chỉ ra nội hàm của “gương mẫu”, cụ thể là: “Người đảng viên ở bất kỳ đâu, bất kỳ làm việc gì, bất kỳ địa vị nào và hoàn cảnh nào, cũng phải luôn luôn: đặt lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân lên trên hết, trước hết. Phải gần gũi dân chúng, thương yêu, giúp đỡ dân chúng, tổ chức và lãnh đạo dân chúng. Phải giữ vững đạo đức cách mệnh, là chí công vô tư”2. Đảng ta cũng chỉ rõ: “Đảng lãnh đạo bằng hành động gương mẫu của đảng viên”3, coi đó là một nội dung quan trọng trong phương thức lãnh đạo của Đảng.
Đảng viên tự giác nêu gương chính là làm gương trong mọi hành động, việc làm và thực hiện nghiêm chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Tự giác nêu gương của cán bộ, đảng viên luôn là chuẩn mực đạo đức để quần chúng soi rọi, noi theo. Nếu đảng viên không gương mẫu thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật, rèn luyện đạo đức, lối sống, thì chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước khó trở thành hiện thực, thậm chí bị thực hiện sai, khiến cho Nhân dân thiếu tin tưởng vào chủ trương, chính sách, pháp luật; do đó công tác tư tưởng chính trị, thuyết phục, vận động của Đảng sẽ mất đi ý nghĩa thực tiễn.
Cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế của đất nước ta có được như ngày nay không chỉ là do sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng ta, sự hy sinh quên mình và những tấm gương mẫu mực, trong sáng về tinh thần tận trung với nước, với Đảng, tận hiếu với dân của lớp lớp thế hệ cán bộ, đảng viên; mà còn do “thực hiện đồng bộ với các quy định của Đảng về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên theo phương châm chức vụ càng cao càng phải gương mẫu”4. Vì vậy, hầu hết cán bộ, đảng viên lãnh đạo chủ chốt ở các cấp, các ngành và địa phương đã nêu gương về đổi mới tư duy, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, không ngại khó khăn, gian khổ, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt các nhiệm vụ do tổ chức phân công, được quần chúng yêu mến, tín nhiệm.
Tuy nhiên, Đảng ta cũng thẳng thắn chỉ rõ: “Một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức chưa gương mẫu”5; chưa tự giác nêu gương, chưa thể hiện vai trò tiên phong, gương mẫu trước quần chúng nhân dân; có cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp chưa xác định rõ trách nhiệm và chưa thật sự gương mẫu trong rèn luyện, giữ gìn phẩm chất, đạo đức, lối sống, tác phong với những biểu hiện như nói không đi đôi với làm, nói nhiều làm ít, có cán bộ còn trục lợi, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; có cán bộ lãnh đạo cấp cao, cả đương chức và đã nghỉ hưu vi phạm nghiêm trọng kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Điều đó đã gây ra dư luận xấu trong xã hội, ảnh hưởng đến thanh danh, uy tín của Đảng, làm giảm sút lòng tin của Nhân dân, tổn hại đến mối quan hệ giữa Đảng với Nhân dân, giảm sức chiến đấu và vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng.
Giải pháp tiếp tục phát huy vai trò nêu gương, gương mẫu của cán bộ, đảng viên
Để thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, trong đó có vấn đề tăng cường phương thức lãnh đạo của Đảng thông qua “tự giác nêu gương” của cán bộ, đảng viên, cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung sau:
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp về việc “tự giác nêu gương” của cán bộ, đảng viên.
Tự giác nêu gương của cán bộ, đảng viên không tự nhiên mà có, mà phải thông qua quá trình tự phấn đấu, tự tu dưỡng, rèn luyện hàng ngày. Vì vậy, cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền các cấp, đội ngũ cán bộ, đảng viên cần tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm túc các văn bản chỉ đạo của Đảng về vấn đề này, như: Quy định số 101-QÐ/TW ngày 07/6/2012 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa XI về “Trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp”; Quy định số 55-QĐ/TW ngày 19/12/2016 của Bộ Chính trị “Về một số việc cần làm ngay để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên”; Quy định số 08-QĐi/TW ngày 25/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương “Về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương”. Đặc biệt là Chỉ thị số 01-CT/TW ngày 09/3/2021 của Bộ Chính trị “Về việc nghiên cứu, học tập, quán triệt, tuyên truyền và triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng”.
Trên cơ sở quy định của Đảng, cấp ủy, tổ chức đảng và chính quyền các cấp cần quán triệt, cụ thể hóa, xây dựng thành những quy định cụ thể về “tự giác nêu gương” phù hợp với chức trách, nhiệm vụ của cán bộ, đảng viên.
Hai là, tạo sự lan tỏa, thúc đẩy các phong trào cách mạng tiến lên.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Người chiến sĩ gương mẫu thì không bao giờ tự mãn tự túc, mà cố gắng tiến bộ mãi”6. Đảng viên tự giác nêu gương không chỉ là một yêu cầu đối với vai trò và phương thức lãnh đạo của Đảng, mà còn được đặt ra như là một chuẩn mực đạo đức - “đảng viên đi trước, làng nước theo sau”7. Tự giác nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu chính là để khẳng định vị trí lãnh đạo, vai trò tiên phong, gương mẫu của Đảng, tạo sự lan tỏa, thúc đẩy phong trào cách mạng tiến lên. Cán bộ, đảng viên “chức vụ càng cao càng phải gương mẫu”8 bởi vì họ là những người nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước. Vì thế, hơn ai hết, cán bộ, đảng viên phải đi trước, lo trước Nhân dân và vui sau Nhân dân để dẫn dắt quần chúng, tạo ra phong trào cách mạng rộng lớn.
Trong cuộc sống hàng ngày, cán bộ, đảng viên phải tự giác nêu gương toàn diện, không chỉ về tư tưởng chính trị mà còn về đạo đức, lối sống; không chỉ trong lời nói mà trong cả việc làm trên mọi lĩnh vực, trong mọi hoàn cảnh, cả trong tổ chức, xã hội và ở gia đình một cách tự giác. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Người đảng viên - dù công tác to hay nhỏ, địa vị cao hay thấp - ở đâu cũng phải làm gương mẫu cho quần chúng... Mà muốn cho quần chúng hăng hái thi hành, thì người đảng viên ắt phải xung phong làm gương mẫu để quần chúng bắt chước, làm theo”9. Như vậy, nếu cán bộ, đảng viên không có uy tín với xóm làng, khối phố, khu dân cư thì không thể nói họ gương mẫu được; cũng không thể nói là nêu gương, nếu người cán bộ, đảng viên đó chỉ thuyết giáo và yêu cầu mọi người hãy chấp hành pháp luật, còn mình thì “đứng ngoài pháp luật, đứng trên pháp luật”.
Ba là, cán bộ, đảng viên “tự giác nêu gương”trong học tập lý luận chính trị.
Để cán bộ, đảng viên “tự giác nêu gương”, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần phải tích cực tổ chức tuyên truyền học tập lý luận chính trị, có như vậy mới nâng cao được chất lượng giáo dục, rèn luyện đạo đức cho cán bộ, đảng viên. Các nhà kinh điển mác xít khẳng định lý luận cách mạng là điều kiện tiên quyết để hình thành và thúc đẩy phong trào cách mạng. Theo V.I.Lênin: “Không có lý luận cách mạng thì không có phong trào cách mạng và chỉ có một đảng có lý luận tiền phong hướng dẫn thì mới có thể làm tròn được vai trò chiến sĩ tiền phong”10, và khi nhận thức (lý luận) đã thâm nhập vào quần chúng thì biến thành sức mạnh vật chất to lớn. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: có học tập lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin mới củng cố được đạo đức cách mạng, giữ vững được lập trường, nâng cao sự hiểu biết và trình độ chính trị, mới làm tốt công tác mà Đảng giao phó cho mình. Người chỉ rõ: “vì kém lý luận, cho nên gặp mọi việc không biết xem xét cho rõ, cân nhắc cho đúng, xử trí cho khéo. Không biết nhận rõ điều kiện hoàn cảnh khách quan, ý mình nghĩ thế nào làm thế ấy. Kết quả thường thất bại”11.
Do đó, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp và cán bộ, đảng viên cần “tự giác nêu gương” về học tập lý luận chính trị. Trước hết từ trong nhận thức, trách nhiệm đến giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện, nhất là mỗi cán bộ, đảng viên cần phát huy tính tích cực, chủ động trong tự học tập, tự nghiên cứu lý luận chính trị. Đồng thời, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, báo cáo viên, tuyên truyền viên các cấp cả về phẩm chất chính trị và năng lực chuyên môn sư phạm đến thực hiện nghiêm quy định, chế độ học tập lý luận chính trị; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá; lấy kết quả học tập lý luận chính trị là một trong những tiêu chí đánh giá, xếp loại cán bộ, đảng viên hàng năm, qua đó góp phần nâng cao tinh thần “tự giác nêu gương” trong học tập lý luận cách mạng của đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Bốn là, tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 01-KL/TW về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; Ban Tuyên giáo Trung ương đã xây dựng Chuyên đề toàn khóa về "Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về ý chí tự lực, tự cường và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc". Trên cơ sở đó, mỗi cán bộ, đảng viên cần cụ thể hóa việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh bằng những việc làm cụ thể hàng ngày, gắn với nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị, địa phương mình; từ đó sẽ nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò, trách nhiệm của mình trong hệ thống chính trị, tự giác nêu gương về mọi mặt, tạo sự lan tỏa trong xã hội. Vì vậy, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ, đảng viên học tập, rèn luyện nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, trình độ mọi mặt; quan tâm giúp đỡ, động viên cán bộ, đảng viên tự rèn luyện, tạo điều kiện để mỗi cán bộ, đảng viên xây dựng kế hoạch tự phấn đấu vươn lên, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ.
Bên cạnh đó, mỗi cán bộ, đảng viên cần tự giác tu dưỡng, rèn luyện để nâng cao tính tiên phong, gương mẫu trong thực tiễn. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố”12. Cán bộ, đảng viên không chỉ tự học qua sách, báo, qua các phương tiện thông tin đại chúng, mà phải tự học tập lẫn nhau và thông qua hoạt động thực tiễn để thâm nhập vào phong trào cách mạng của quần chúng, làm cho phong trào đó phát triển đúng định hướng chính trị và qua đó tự rèn luyện mình. Qua hoạt động thực tiễn sẽ cung cấp nhiều loại thông tin đa dạng hơn, đồng thời kiểm định lý luận và càng nâng cao tầm hiểu biết, có thêm nghị lực để lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ đạt hiệu quả cao hơn và thời gian ngắn hơn. Do đó, cán bộ, đảng viên phải thực sự sâu sát với quần chúng, quý trọng Nhân dân, gương mẫu về mọi mặt, có như vậy mới tổ chức, tuyên truyền và vận động Nhân dân thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước đạt hiệu quả cao.
Năm là, tiếp tục đấu tranh phản bác những quan điểm, luận điệu sai trái của các thế lực thù địch.
Cán bộ, đảng viên phải “tự giác nêu gương” trong đấu tranh phản bác những quan điểm sai trái, thù địch một cách gương mẫu nhất. Phải kết hợp đẩy mạnh đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận, phản bác những quan điểm sai trái, xuyên tạc, thù địch với chủ động bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Mỗi cán bộ, đảng viên phải nhận thức rõ đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thông tin xuyên tạc của các thế lực thù địch là nhiệm vụ thường xuyên, là trách nhiệm chính trị của cán bộ, đảng viên. Trước những thông tin xuyên tạc, các quan điểm sai trái, từng cán bộ, đảng viên cần khẳng định bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có trình độ lý luận sắc bén để đấu tranh phản bác lại những luận điệu sai trái của các thế lực thù địch.
Để thực hiện quan điểm chỉ đạo của Đảng “Kiên quyết và thường xuyên đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, cơ hội chính trị”13 và phương châm “mỗi đảng viên là một tuyên truyền viên của Đảng”, bằng kiến thức và hiểu biết của mình, mỗi cán bộ, đảng viên phải là những người đi đầu trong tuyên truyền, giải thích cho quần chúng ở địa phương, đơn vị hiểu rõ bản chất sai trái, không nghe, không tin theo các thông tin xuyên tạc, các quan điểm sai trái, thù địch với cách mạng Việt Nam.
Để thực hiện điều đó, cấp ủy, tổ chức đảng và chính quyền các cấp cần cung cấp thông tin đầy đủ, toàn diện về tình hình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho mỗi cá nhân để họ nhận diện đúng đối tượng và bản chất, âm mưu, thủ đoạn luận điệu chống phá của các thế lực thù địch. Mặt khác, cán bộ, đảng viên phải nâng cao ý thức cảnh giác, không nghe, không tin, không làm theo các thông tin xấu độc; tuân thủ quy tắc ứng xử trên không gian mạng. Đồng thời, phát huy vai trò, trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu trong công tác chính trị nội bộ; dự báo, xử lý kịp thời những vấn đề tư tưởng nảy sinh.
Tích cực, chủ động đấu tranh trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội, chủ động định hướng dư luận xã hội. Tăng tường các biện pháp kỹ thuật để ngăn chặn, xử lý các thông tin xấu độc trên không gian mạng; đồng thời xử lý nghiêm minh trước pháp luật các đối tượng đưa thông tin xấu độc trên không gian mạng. Bên cạnh đó, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp phải thường xuyên cung cấp thông tin chính thống, cung cấp luận cứ khoa học, chứng cứ thực tiễn để cán bộ, đảng viên có cơ sở đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch.
Sáu là, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.
Cán bộ, đảng viên phải “tự giác nêu gương” trong chấp hành đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước; chấp hành nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc, chế độ công tác, thực hiện dân chủ, giữ gìn đoàn kết nội bộ; việc thực hành tiết kiệm, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống. Kiên quyết đấu tranh loại bỏ “lợi ích nhóm” và những tổ chức đảng, đảng viên có dấu hiệu vi phạm về phẩm chất đạo đức, có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; phát huy vai trò người đứng đầu cấp ủy về giữ gìn phẩm chất đạo đức, lối sống, vai trò, trách nhiệm nêu gương.
Đảng ta chỉ rõ cần: “Đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”14. Điều đó đòi hỏi cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để phát hiện, uốn nắn và phải “xử lý kịp thời, kiên quyết, triệt để, đồng bộ, nghiêm minh các tổ chức đảng, đảng viên vi phạm”15. Đồng thời, cần xây dựng quy định cụ thể để mỗi cán bộ, đảng viên tự giác chịu sự kiểm tra, giám sát của cấp ủy, chi bộ nơi công tác, nơi cư trú; ngăn chặn việc tự đặt bản thân lên trên tổ chức, lên trên tập thể; kiên quyết khắc phục tình trạng nể nang, bao che, lảng tránh trách nhiệm trong kiểm tra, giám sát. Bên cạnh đó, cần phát huy và đề cao trách nhiệm của Nhân dân trong kiểm tra, giám sát, đánh giá, nhận xét năng lực, phẩm chất đạo đức, lối sống, các mối quan hệ của cán bộ, đảng viên.
Hiện nay, chúng ta đang xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên cần tiếp tục đề cao trách nhiệm nêu gương và tự giác nêu gương đi đầu trên mọi lĩnh vực, trong mọi hoàn cảnh, mọi lúc, mọi nơi; tự giác học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong toàn Đảng, toàn hệ thống chính trị cả về nhận thức và hành động. Thực hiện tốt điều đó sẽ có sức lan tỏa rất lớn trong xã hội, góp phần vào xây dựng, phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững, thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.
PGS, TS. Dương Quang Hiển - Viện Khoa học Xã hội Nhân văn quân sự, Bộ Quốc phòng
ThS. Phạm Thị Thúy Hồng - Tạp chí Tổ chức nhà nước, Bộ Nội vụ
Theo Tạp chí Tổ chức nhà nước
Hà An (st)
-----------------------------------------
Ghi chú:
1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, Nxb CTQG-ST, H.2011, tr.53.
2, 6, 9. Sđd, tập 7, tr.9, tr.9, tr.55.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG-ST, H.2011, tr.88.
4, 5, 8, 13, 14, 15. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb CTQG-ST, H.2021, tr.74–75, tr.91-92, tr.183, tr.183, tr.183, tr.189.
7. Sđd, tập 15, tr.546.
10. V.I.Lênin, Toàn tập, tập 6, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1978, tr.30.
11. Sđd, tập 5, tr.274.
12. Sđd, tập 11, tr.612.
